De collectieve arbeidsovereenkomst

Een CAO geldt als deze is opgenomen in de arbeidsovereenkomst, als de branche een CAO heeft waar de werkgever (en werknemer) aan verbonden is of als deze CAO algemeen verbindend is verklaard. CAO’s dienen naast het regelen van de arbeidsvoorwaarden veelal ook om oneerlijke onderlinge concurrentie tegen te gaan.

1.1. Wat is een arbeidsovereenkomst?

Actueel

De collectieve arbeidsovereenkomst

Veel werknemers vallen onder een CAO, waarmee een belangrijk deel van hun arbeidsvoorwaarden worden bepaald. Deze collectieve arbeidsovereenkomst is dan aangegaan tussen vakbonden en individuele werkgevers of werkgeversorganisaties. Een voorname vraag is daarmee of de CAO van toepassing is?

Is een CAO van toepassing?

Een CAO kan van toepassing zijn als:

Een werknemer werkt binnen het werkgebied waarvoor de CAO is bedoeld en de werkgever lid is van de werkgeversorganisatie en/of de medewerker lid is van een werknemersorganisatie, of
De werkgever de cao van toepassing heeft verklaard in het individuele arbeidscontract, of
De bepalingen uit de cao algemeen verbindend zijn verklaard.

Dit zal hieronder nader uitgewerkt worden.

Is de CAO van toepassing verklaard in de arbeidsovereenkomst?

Het meest helderheid ontstaat door eerst de arbeidsovereenkomst erop na te kijken, als er een schriftelijk contract is. Indien er namelijk een CAO geldt dan wordt deze normaal in de arbeidsovereenkomst van toepassing verklaard. Dat is omdat de meeste CAO’s daartoe verplichten en ook omdat het voor de werkgever van belang is om medewerkers aan de CAO te kunnen houden. In de arbeidsovereenkomst staat bijvoorbeeld: “Op deze arbeidsovereenkomst is de cao ………….. van toepassing”.

Valt de sector of branche onder een CAO?

Het is heel goed mogelijk dat er een cao van toepassing is omdat zo’n 85% van de medewerkers onder een cao valt. Het is dus van belang om het toepassingsgebied van de cao vast te stellen. De cao is gesloten voor een bepaalde groep medewerkers. Dit toepassingsgebied – zeg maar doelgroep – staat (bijna altijd) in de eerste artikelen van de cao. Daarin staat geregeld voor welke sector, branche, bedrijfstak of werkgever de CAO geldt.

Indien een werknemer werkzaam is binnen het werk van de CAO dan wil dat nog niet zeggen dat de CAO van toepassing is. Veelal is ook bedongen dat minimaal 50 % van het personeel bij die onderneming het werk doet dat valt onder de omschrijving van de CAO. Daarnaast moet gekeken worden of de CAO algemeen verbindend is verklaard en anders of de werkgever en werknemer lid zijn van een vakorganisatie.

Is de CAO algemeen verbindend verklaard?

Zo ja, dan geldt de CAO voor de periode waarin de CAO door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid algemeen verbindend is verklaard.

Het is ook mogelijk dat de werkgever verbonden is aan de werkgeversorganisatie die deze CAO is aangegaan?

Zo ja, dan is de werkgever doorgaans gehouden om de CAO ook toe te passen voor werknemers die niet bij een vakbond zijn aangesloten. De ongebonden werknemer kan evenwel stellen dat bepaalde voorwaarden, rechten of plichten niet voor hem gelden.

Is de werknemer verbonden aan een vakbond die de CAO is aangegaan?

Zo ja, dan is de CAO alleen van toepassing als de werkgever ook is aangesloten bij een werkgeversorganisatie die de CAO is aangegaan. In dat geval is ook de werknemer gebonden aan alle voorwaarden, rechten en plichten.

Wordt de cao stilzwijgend door de werkgever en de medewerker toegepast (dus zonder enige schriftelijke afspraak hierover)?

Dan is het goed mogelijk dat het toepassen van de CAO een verworven recht is, oftewel dat de werkgever en werknemer gehouden blijven om dat toe te passen.

Totstandkomen van een CAO

De collectieve arbeidsovereenkomst bevat hoofdzakelijk arbeidsvoorwaarden die werkgever(sorganisatie) en vakbonden met elkaar afspreken voor medewerkers in een onderneming of bedrijfstak (art 1 WCAO).

Een werkgever is niet verplicht een CAO aan te gaan en kan in beginsel bepalen met welke vakorganisaties deze in zee gaat. Veelal kiest de werkgever voor de vakbonden die geacht worden het personeel te vertegenwoordigen, oftewel de vakbonden die representatief zijn door het aantal aangesloten leden.

Middels onderhandeling komt een nieuwe CAO tot stand. De vakbond zal voor de onderhandelingen bij haar (kader)leden inventariseren welke knelpunten er ondervonden worden en wat de wensen zijn voor de nieuwe CAO. Naast deze inventarisatie zal er rekening gehouden worden met het beleid van de vakbond, denk bijvoorbeeld aan streefcijfers voor loonsverhoging.

De inhoud van een CAO

In de CAO wordt normaal de hoogte van het loon (veelal in schalen) opgenomen, naast de afspraken over vakantie, verlof en de arbeidstijden. Naast arbeidsvoorwaarden kan de CAO ook tal van andere zaken regelen, zoals gedragsvoorschriften, klachtencommissies, opleidingstrajecten en afspraken tussen de vakorganisaties onderling.

In de wet is niet geregeld welke bedingen er wel of juist niet in een CAO mogen voorkomen. Het staat partijen dus vrij. Er zijn veel bepalingen in het arbeidsrecht waarvan wel door een CAO en niet door een individuele arbeidsovereenkomst afgeweken kan worden.

De CAO kan zelfs werking hebben voor contracten die geen arbeidsovereenkomst zijn, zoals de overeenkomst van opdracht of aanneming van werk. Het toepassingsgebied dat in de CAO wordt omschreven zal dan tevens deze arbeidsverhoudingen omvatten.

Veel bepalingen van bedrijfstak-cao’s worden algemeen verbindend verklaard, waardoor er enige mate van eenheid ontstaat binnen bedrijfstakken. Zo wordt oneerlijke concurrentie voorkomen, de rechtszekerheid vergroot en het collectief overleg over arbeidsvoorwaarden ondersteunt.

Terug naar overzichtpagina - arbeidsovereenkomst

Verder zoeken in hoofdstuk 1 over de arbeidsovereenkomst

1.1. Wat is een arbeidsovereenkomst

1.2. Tot stand komen van de arbeidsovereenkomst

1.3. Inhoud van de arbeidsovereenkomst

1.4. Rechten en plichten door aangaan arbeidsovereenkomst

1.5. Collectieve arbeidsovereenkomst (CAO)

1.6. Reglement en arbeidsovereenkomst

1.7. Verrichten van werk door vreemdelingen

1.8. Medewerkers in dienst van een maatschap of vennootschap

1.9. Arbeidsbemiddeling door het UWV

1.10. Stimulerende maatregelen voor werklozen